Trồng và Chăm sóc Hoa Mai: Hướng dẫn chi tiết

Hoa mai là biểu tượng của sự may mắn, thịnh vượng và sung túc, được người dân Việt Nam ưu ái chọn để thờ cúng và trang trí trong nhà mỗi dịp Tết, đặc biệt là ở Nam Bộ.

Không chỉ là một loài hoa đẹp, mai vàng còn là biểu tượng của sự may mắn, thịnh vượng và phồn vinh trong tâm thức người Việt. Đặc biệt trong dịp Tết, mai vàng được xem như linh vật mang đến những điều tốt đẹp cho gia đình, thể hiện sự tôn trọng với ông bà tổ tiên và góp phần tạo nên không khí rộn ràng, ấm áp của ngày xuân. Hãy cùng khám phá những ý nghĩa sâu sắc ẩn chứa trong loài hoa đặc biệt này.

Mùa xuân về, sắc vàng rực rỡ của hoa mai tô điểm khắp nẻo đường, nhà cửa người Việt. Những cành mai được lựa chọn kỹ càng, mang ý nghĩa cầu mong một năm mới an khang, thịnh vượng, là biểu tượng không thể thiếu trong ngày Tết cổ truyền.

Mai vàng, biểu tượng rực rỡ của ngày Tết cổ truyền, ẩn chứa một câu chuyện thú vị mà ít người biết. Chúng tôi muốn chia sẻ những thông tin bổ ích giúp bạn hiểu thêm về ý nghĩa sâu sắc của loài hoa này trong văn hóa Việt Nam.

1Thông tin cây hoa mai

Nguồn gốc hoa mai

Hoa mai, hay còn gọi là cây hoàng mai (Ochna integerrima), là loài cây thuộc họ Mai (Ochnaceae) nổi tiếng với tên tiếng Anh là Apricot Flowers. Được yêu thích đặc biệt vào dịp Tết Nguyên Đán, cây mai mang đến vẻ đẹp rực rỡ, tượng trưng cho sự may mắn và thịnh vượng, đặc biệt phổ biến ở miền Nam Việt Nam.

Cây mai chủ yếu sinh trưởng tại các khu rừng thuộc dãy Trường Sơn, Đồng bằng sông Cửu Long và các tỉnh Quảng Nam, Đà Nẵng, Khánh Hòa. Một lượng nhỏ cũng được tìm thấy ở các vùng cao nguyên.

Hoa mai có nguồn gốc từ Trung Quốc, xuất hiện trên đất nước này từ hơn 3000 năm trước. Theo sách “Trân hương bảo ngự” của Phí Cung Ấn đời Minh, Đắc Kỷ, người đẹp nổi tiếng, rất yêu thích ngắm hoa mai trong tiết trời giá lạnh. Trụ vương, nhà vua thời bấy giờ, thường xuyên cùng nàng đội tuyết ngắm hoa, thể hiện sự yêu mến và sự lãng mạn của mình.

Hoa mai, với vẻ đẹp thanh tao, đã chinh phục trái tim người Trung Quốc từ thuở hồng hoang. Nằm trong nhóm “Tuế hàn tam hữu” cùng Tùng và Cúc, hoa mai được tôn vinh là quốc hoa, một biểu tượng của sự trường tồn và thịnh vượng.

Thuở ban đầu, hoa mai mang những cái tên mỹ miều, phản ánh đặc trưng riêng của mỗi loài. Yên chi mai với sắc hồng thắm, Thủy tiên mai với 6 cánh tròn như hoa thủy tiên, Lục ngạc mai với đài hoa xanh đậm… là minh chứng cho điều đó. Theo tư liệu cổ, hoa mai Trung Quốc được phân thành 4 loại chính: Bạch mai trắng tinh khôi, Thanh mai thanh tao, Hồng mai rực rỡ và Mặc mai đen huyền bí.

Ban đầu, hoa mai là loài cây hoang dại, thích nghi mạnh mẽ với khí hậu nhiệt đới, dễ dàng sinh trưởng và phát triển. Tuy nhiên, nếu được chăm sóc chu đáo, hoa mai sẽ nở rực rỡ, tô điểm thêm vẻ đẹp cho cảnh sắc thiên nhiên và mang lại tuổi thọ cao hơn cho cây.

Cây mai được ưa chuộng làm cây cảnh chơi Tết Nguyên Đán bởi chu kỳ sinh trưởng độc đáo: rụng lá vào cuối đông, nở hoa rực rỡ khi xuân về, mang đến không khí rộn ràng cho mùa xuân mới.

Đặc điểm của cây mai vàng

Hình dáng và bộ rễ

Cây mai vàng, một loài cây đa niên thanh cao, có thể trường thọ đến hơn một trăm năm. Thân gỗ cứng cáp, cành giòn nhưng vẫn có thể uốn tạo dáng. Thân xù xì, nhiều cành nhánh, tán lá thưa, nếu để tự nhiên có thể cao tới 20-30m. Gốc cây to, rễ cây lồi lõm, đâm sâu tới 2-3m.

Lá mai

Lá mai đơn, mọc so le, hình trứng thuôn dài, mang sắc xanh biếc, mặt dưới ánh vàng nhạt, tạo nên vẻ đẹp thanh tao, dịu dàng cho loài hoa này.

Hoa mai, loài hoa lưỡng tính, mọc thành từng chùm từ nách lá. Từ những nụ xanh non, hoa mai bung nở rực rỡ, khoe sắc vàng tươi trong khoảng một tuần. Hoa mai thường có 5 cánh nhỏ, mỏng manh, tuy nhiên cũng có những bông đặc biệt với 9-10 cánh. Sau 3 ngày rực rỡ, hoa mai sẽ tàn, khép lại một chu kỳ ngắn ngủi nhưng đầy sức sống.

Thời gian nở

Mặc dù hoa mai thường nở rộ vào mùa xuân, nhưng do biến đổi khí hậu, thời điểm ra hoa của chúng trở nên thất thường, dẫn đến hiện tượng nở sớm hoặc nở trái mùa. Không phải tất cả hoa mai đều có thể đậu quả. Chỉ những bông hoa may mắn đậu quả mới phát triển bầu noãn phình to sau khi tàn, rồi kết hạt trong thời gian sau đó.

2Ý nghĩa hoa mai ngày Tết

Mai, loài cây gắn bó với hồn quê Việt từ thuở khai thiên lập địa. Rễ cây bám chặt vào lòng đất, vững chãi như lòng người con hiếu nghĩa, bất chấp nắng mưa, bão tố, vẫn kiêu hãnh vươn mình, cống hiến sắc hoa rực rỡ mỗi độ xuân về. Cây mai là biểu tượng cho sức sống mãnh liệt, cho khát vọng trường tồn của dân tộc Việt Nam.

Cây mai, biểu tượng của cốt cách ông cha, giữ vững đạo lý ân nghĩa. Sức sống bền bỉ trải qua bao gian khó, mai vẫn kiêu hãnh khoe sắc hương ngọt ngào khi xuân về, như lời khẳng định về tinh thần bất khuất của con người Việt Nam.

Truyền thuyết kể rằng, trước khi viên tịch, thiền sư Mãn Giác đã để lại lời di huấn:

Xuân tàn hoa rụng, tưởng hết rồi?

Sân trước nhà, một nhành mai nghiêng mình trong đêm.

Sáng sớm, sau một đêm ngủ yên, trước thềm nhà bỗng rực rỡ sắc vàng của những bông mai bung nở. Không khí xuân ngập tràn, mỗi gia đình đều mong muốn đón chào năm mới bằng những cành mai tươi tắn, mang theo lời chúc an khang, thịnh vượng và hạnh phúc.

Sắc vàng rực rỡ của mai tượng trưng cho sự sung túc, giàu sang, mang đến sự phồn vinh và hạnh phúc cho cả năm mới.

3Các loại hoa mai

Thế giới hiện có hơn 24 loại cây mai, trong đó Việt Nam sở hữu khoảng 19 loại. Nổi bật trong số đó là 6 loại mai phổ biến nhất: Mai Cao Miên (Mai vàng Campuchia), Mai vàng Indonesia, Mai vàng Myanmar, Mai vàng Nam Phi, Mai vàng châu Phi và Mai vàng Madagascar.

Hãy khám phá những giống mai phổ biến nhất, được tổng hợp ngay dưới đây.

Mai Tứ Quý

Cây mai Tứ Quý, còn được biết đến với tên gọi mai đỏ hay Ochna Atropurpurea, là loài hoa kiểng độc đáo bởi khả năng nở hoa quanh năm. Không giống nhiều loài hoa khác, mai Tứ Quý nở hoa hai lần, lần đầu với màu vàng rực rỡ, sau đó chuyển sang màu đỏ sẫm. 5 cánh hoa vàng tươi rụng đi khi tàn, nhường chỗ cho 5 đài hoa chuyển màu đỏ, úp vào như búp ôm lấy nhụy, tạo nên vẻ đẹp độc đáo và thu hút.

Hạnh Mai

Hạnh mai (Prunes Mume), hay còn gọi là mai mơ, là loài cây có chiều cao khiêm tốn, chỉ từ 6 đến 9 mét. Lá cây hình bầu dục, bản rộng, đầu nhọn và có răng cưa nhẹ. Hoa hạnh mai 5 cánh thường mang hai sắc màu trắng và hồng rực rỡ. Quả hạnh mai khi non có màu xanh, khi chín chuyển sang màu vàng và có vị chua ngọt thanh mát.

Bạch Mai

Hoa bạch mai, loài cây cao vút tới 15m, được trồng nhiều ở Bến Tre, núi Bà Đen – Tây Ninh và Hà Tiên. Hoa trắng tinh khôi, 6-8 cánh dày, tròn trịa, nhụy vàng, mang vẻ đẹp thanh tao gần giống hoa sứ. Tuy nhiên, bạch mai khá kén đất và cần sự chăm sóc tỉ mỉ.

Hồng Mai

Hồng mai (Jatropha pandurifolia), loài cây thân gỗ nhỏ nhắn, chỉ cao từ 1 đến 4cm, sở hữu vẻ đẹp thanh tao với những chiếc lá xanh thẫm, xẻ thùy, mọc đơn lẻ. Hoa hồng mai rực rỡ với 5 cánh hồng xinh, điểm thêm nhị vàng tươi, nở thành từng chùm ở đầu cành, mang đến sắc màu rạng rỡ quanh năm. Quả hồng mai khi chín chuyển sang màu nâu đen, tô điểm thêm nét độc đáo cho loài cây này.

Hoàng Mai

Loài mai vàng này còn được gọi là Lạp mai, với những bông hoa nhỏ nhắn năm cánh, tỏa sắc vàng rực rỡ. Tên gọi Lạp mai bắt nguồn từ việc cây chỉ nở hoa một lần duy nhất trong năm, vào dịp cuối tháng chạp âm lịch, mang đến không khí rộn ràng cho mùa xuân.

Loài mai này được gọi tên như vậy bởi đặc điểm độc đáo: hoa kết trái từng đôi, mang vẻ đẹp trắng muốt, thanh khiết và tinh khôi.

Mai Chiếu Thủy

Cây mai chiếu thủy (Wrightia Religiosa), một loài cây đa niên nhỏ nhắn cao khoảng 1,5m, nổi bật với nhiều cành nhánh và gốc cây to. Lá cây nhỏ, dài và mọc đối xứng. Hoa trắng tinh khôi, tỏa hương thơm nhẹ nhàng, xếp thành từng chùm nhỏ với 5 cánh hoa. Tên gọi “mai chiếu thủy” bắt nguồn từ đặc điểm độc đáo của cây: cuống hoa luôn hướng xuống đất, tạo nên hình ảnh như những bông hoa đang “chiếu” xuống mặt nước.

Nhất Chi Mai

Cây nhất chi mai mang vẻ đẹp cổ kính với gốc cây xù xì, thân gỗ đen bóng. Lá nhỏ, xanh non, hình mũi mác thanh thoát. Hoa nhất chi mai nhỏ nhắn, cánh mỏng, ban đầu trắng tinh khôi, rồi dần chuyển sang đỏ rực rỡ khi tàn. Hoa mọc đơn lẻ hoặc thành chùm, tô điểm cho cây một vẻ đẹp thanh tao, kiêu sa.

Mai cúc

Mai cúc là giống cây thân gỗ, nhiều nhánh, có nguồn gốc từ Bình Định. Loài hoa này nổi tiếng với số lượng cánh hoa, có thể lên đến 150 cánh khi được chăm sóc tốt. Tùy vào kích cỡ, giá bán của mai cúc dao động từ 150.000 đồng/cây (giống, cao khoảng 30cm) đến 3.900.000 đồng/cây (cây lớn, cao khoảng 1m5).

Mai đại lộc

Mai Đại Lộc, với sắc đỏ rực rỡ và số lượng cánh từ 24 đến 56, là dòng đọt đỏ quý hiếm được nhiều người yêu thích. Hoa mai đại lộc không chỉ đẹp mắt với cánh khít, tròn, màu sắc sặc sỡ mà còn là biểu tượng của sự may mắn, mang đến khởi đầu tốt đẹp và thịnh vượng cho năm mới.

Mai xanh (Petrea Volubilis), một loài cây thân leo thuộc họ Mã Tiền, có nguồn gốc từ Trung Mỹ và Mexico. Nổi bật với thân cây sần sùi màu nâu xám, mai xanh có thể vươn cao đến 10 – 12 mét. Hai giống mai xanh phổ biến là mai Thái và mai Đà Lạt, mỗi giống mang nét đẹp riêng biệt, tô điểm cho cảnh quan thêm phần rực rỡ.

Một số loại hoa mai khác

Bên cạnh những loại mai phổ biến, Việt Nam còn sở hữu một kho tàng đa dạng về loài mai, từ cây mai hoa đăng kiêu sa, mai dương rực rỡ, mai chỉ thiên thanh tao (còn gọi là mai vạn phúc, mai tiểu thư), thanh mai dịu dàng, mai hoàng yến rực rỡ sắc vàng, hoa mai đá độc đáo, tùng tuyết mai thanh lịch, mai nhật rực rỡ, mai thái thanh tao, cẩm tú mai rực rỡ, mai rừng (mai núi) hoang dã, đến bạch tuyết mai tinh khôi.

4Cách trồng cây mai

Nuôi trồng và nhân giống cây mai vàng

Nhân giống cây hoa mai phổ biến bằng hai cách: gieo hạt và chiết cành. Gieo hạt cho cây con khỏe, tuy nhiên thời gian ra hoa lâu hơn. Chiết cành giúp cây nhanh ra hoa, nhưng độ khỏe của cây con có thể không bằng gieo hạt.

• Gieo hạt là phương pháp đơn giản, giúp bạn có nhiều cây mai con, có thể sống lâu năm. Tuy nhiên, cây mai từ hạt sẽ không giữ được những đặc tính ưu việt của cây mẹ, như số lượng cành, kích thước hoa lá hay màu sắc. Điều này có thể ảnh hưởng đến vẻ đẹp và giá trị của cây mai sau này.
• Chiết cành là phương pháp nhân giống hiệu quả, giúp giữ nguyên những đặc tính tốt của cây mẹ. Chọn cành nhỏ, khỏe mạnh, cắt khoanh vỏ dài 3-4cm, tránh làm tổn thương gỗ. Bọc vết cắt bằng hỗn hợp đất, xơ dừa, phân chuồng hoai mục,… Tưới nước đều đặn, sau khoảng 3 tháng, khi bầu đất đã mọc nhiều rễ, bạn có thể cắt nhánh chiết rời khỏi cây mẹ.

Kỹ thuật trồng cây mai vàng

Trồng mai cần đảm bảo mật độ và khoảng cách phù hợp để cây phát triển khỏe mạnh, tán lá xum xuê, cho hoa đẹp.

Mùa mưa chính là thời điểm vàng để gieo mầm mai, giúp cây bén rễ, sinh trưởng khỏe mạnh.

Đất trồng đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng cây. Để cây phát triển tốt, bạn cần đảm bảo đất đủ ẩm, giàu mùn và chất dinh dưỡng. Hãy trộn thêm xơ dừa, tro trấu, than bùn và phân chuồng hoai mục để cải thiện đất trồng.

Mai vàng ưa nắng, bạn nên tưới nước 2 lần/ngày vào sáng sớm và chiều tối, đảm bảo đủ ẩm cho cây mà không bị úng. Lượng nước cần thiết phụ thuộc vào thời tiết và kích thước cây, bạn nên quan sát để điều chỉnh cho phù hợp.

Để cây phát triển tốt, bạn cần chú trọng bón phân nhiều đạm và lân thay vì kali. Sử dụng phân NPK với liều lượng phù hợp, bón cách gốc cây khoảng 2-3 lần/tháng. Bón phân vào mùa mưa sẽ giúp cây hấp thu hiệu quả hơn. Sau khi thay đất cho cây khoảng 3-4 tháng, bạn có thể bổ sung thêm phân chuồng, phân gia súc gà, vịt.

Hãy chăm sóc mai bằng cách thường xuyên dọn cỏ, vun gốc và diệt sâu bệnh. Nên diệt cỏ trước mùa mưa để cây phát triển khỏe mạnh.

6Cách chăm sóc cây mai sau Tết

Kỹ thuật cắt tỉa cây mai

Cắt tỉa cành cây cần phù hợp với hình dạng và kích thước ban đầu của nó. Nên cắt bỏ 1/3 cành hoặc tỉa cành trên ngắn hơn hàng dưới, tạo dáng giống như cây thông.

Tỉa cành lý tưởng trước ngày 15 âm lịch, muộn nhất là ngày 20 để cây phục hồi tốt nhất.

Vệ sinh cây mai

Để loại bỏ rong rêu và nấm mốc trên thân cây, bạn có thể sử dụng vòi phun nước mạnh để đánh bật chúng. Ngoài ra, pha dung dịch ure đặc (không để chảy xuống gốc), phun lên thân cây, đợi 10 phút rồi dùng bàn chải chà mạnh để loại bỏ nấm mốc hiệu quả.

7Hoa mai rực rỡ chào xuân 2023

Mai vàng, biểu tượng của sự thịnh vượng và may mắn, là lựa chọn truyền thống của người Việt trong ngày Tết. Hoa mai rực rỡ mang ý nghĩa cầu mong một năm mới bình an, sung túc, hạnh phúc và tràn đầy niềm vui.