Tia UV: Loại nào hại da & cách bảo vệ bản thân

Tia UV là bức xạ từ ánh nắng mặt trời, gây hại cho da, dẫn đến cháy nắng, lão hóa sớm và ung thư da. Bảo vệ da bằng kem chống nắng, mũ nón, kính mát, quần áo dài tay khi ra nắng là cách phòng tránh hiệu quả.

Ánh nắng mặt trời chứa đựng tia UV, một yếu tố gây hại cho làn da. Vậy tia UV là gì? Chúng tác động đến da như thế nào? Và làm sao để bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV?

1Tia UV là gì?

Ánh nắng mặt trời mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng cũng tiềm ẩn những nguy cơ. Tia UV, còn được gọi là tia cực tím, là sóng điện từ có bước sóng ngắn hơn ánh sáng nhìn thấy nhưng dài hơn tia X.

Khoa học đã giúp con người hiểu rõ hơn về ánh sáng mặt trời, chia thành 3 nhóm chính dựa trên độ dài bước sóng, cho phép chúng ta phân biệt và ứng dụng từng loại ánh sáng một cách hiệu quả.

• Tia hồng ngoại
• Phổ ánh sáng khả kiến, hay còn gọi là ánh sáng nhìn thấy, là phần ánh sáng mà mắt người có thể nhận biết được.
• Tia UV

2Tia UV có mấy loại?

Tia cực tím (UV) được phân loại thành ba loại chính: UVA, UVB và UVC. Trong đó, tia UVA (bước sóng 380-315 nm) còn được biết đến với tên gọi “sóng dài” hoặc “ánh sáng đen”, tia UVB (bước sóng 315-280 nm) được gọi là “sóng trung bình”, và tia UVC (bước sóng nhỏ hơn 280 nm) được gọi là “sóng ngắn” hoặc “sóng khử trùng”.

Tia UV (Ultraviolet)

Tia UV mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, giúp cơ thể tổng hợp vitamin D, kích thích các hoạt động chính, nhưng cần lưu ý liều lượng phù hợp để tránh tác hại.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích, tia cực tím tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho da, thậm chí ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.

Tia hồng ngoại

Tia hồng ngoại là bức xạ điện từ có bước sóng dài hơn ánh sáng nhìn thấy, nên mắt người không thể nhìn thấy. Tuy nhiên, chúng ta có thể cảm nhận nhiệt lượng từ Mặt trời, đó chính là tác động của tia hồng ngoại.

Ánh sáng có thể nhìn thấy

Ánh sáng khả kiến, phần ánh sáng mà mắt người có thể nhìn thấy, chiếm 40% trong tổng lượng bức xạ mặt trời chiếu xuống Trái Đất. Đây là nguồn năng lượng tự nhiên phổ biến và được tận dụng rộng rãi hiện nay.

2Tia UV có mấy loại?

Mặt Trời phát ra ba loại tia cực tím: UVA, UVB và UVC. Tuy nhiên, chỉ có tia UVA, chiếm 99% lượng tia cực tím đến mặt đất, có thể xuyên qua tầng ozon. Tầng ozon, vốn được hình thành bởi phản ứng hóa học với tia UVC, hấp thụ phần lớn tia UVC và UVB. Do đó, bất cứ nơi nào có ánh sáng mặt trời đều có tia cực tím, trong đó chủ yếu là tia UVA.

• Tia UVA (380 – 315 nm) xuyên qua tầng ozon, vô hình với mắt người nhưng lại nhìn thấy được bởi chim, côn trùng và cá.
• Tia UVB (315 – 280 nm) trong ánh sáng mặt trời bị lớp ozon hấp thụ chủ yếu, hạn chế tác hại đến con người.
• Tia cực tím UVC (280 – 100 nm) bị lớp ozon và khí quyển hấp thụ hoàn toàn, không thể xuyên qua đến bề mặt Trái Đất.

Tình trạng thủng tầng ozon nghiêm trọng hiện nay khiến lượng tia UVB, UVC trong ánh sáng mặt trời tăng đột biến, gây nguy cơ cao cho sức khỏe con người.

Thủy tinh, tùy vào chất lượng, thường trong suốt với tia UVA nhưng cản tia UVB và UVC. Tuy nhiên, silic hoặc thạch anh chất lượng cao có thể trong suốt với cả tia UVC.

3Tác động của tia UV dựa trên các yếu tố khác nhau

• Vị trí địa lý

Cường độ tia UV cao nhất ở vùng nhiệt đới, đặc biệt gần xích đạo. Càng xa xích đạo, mức độ nguy hiểm của tia UV càng giảm.

• Độ cao so với mực nước biển

Cường độ tia cực tím (UV) tăng theo độ cao so với mực nước biển.

• Thời điểm trong ngày

Tia UV mạnh nhất vào buổi trưa, khi mặt trời ở vị trí cao nhất, gần như vuông góc với mặt đất. Lúc này, ánh nắng chiếu thẳng xuống, cường độ tia UV đạt đỉnh điểm, thường từ 10h sáng đến 14h chiều.

• Khung cảnh và môi trường

Mức độ tia cực tím (UV) cao hơn ở những nơi có không gian rộng, nhất là bề mặt phản xạ mạnh như tuyết và cát biển. Tia UV phản xạ từ tuyết thậm chí có thể tăng gấp đôi mức độ tiếp xúc.

Thành phố với nhiều tòa nhà cao tầng, bóng râm và cây cối hạn chế tạo ra môi trường ít tia UV hơn so với các vùng ngoại ô.

4Tia UV nào ảnh hưởng đến da?

Tia tử ngoại UVA

Tia UVA, chiếm 9,5% bức xạ mặt trời, xuất hiện gần như mọi nơi có ánh sáng mặt trời. Khả năng xuyên qua quần áo và cửa kính khiến tia UVA dễ dàng tiếp cận cơ thể chúng ta, gây ảnh hưởng trực tiếp.

• Tia UVA, với bước sóng ngắn, có thể xuyên sâu vào da, gây tổn thương tầng hạ bì, dẫn đến tình trạng sạm nám.
• Bước sóng dài xuyên sâu vào da, phá vỡ collagen, đẩy nhanh quá trình lão hóa.

Tia tử ngoại UVB

Tia UVB có bước sóng ngắn hơn UVA và bị tầng ozone hấp thụ phần lớn, do đó ít ảnh hưởng trực tiếp. Tuy nhiên, không nên chủ quan bởi tia UVB vẫn có khả năng gây hại cho da, đặc biệt khi tiếp xúc trong thời gian dài.

• Tia UVB tấn công trực tiếp lớp biểu bì, gây ra nhiều vấn đề cho da như khô nẻ, sạm nám, cháy nắng, tàn nhang, đồi mồi và kích ứng.
• Tia UVB cường độ cao gây tổn thương nghiêm trọng đến lớp đáy tầng biểu bì, sản sinh các tế bào bất thường. Theo thời gian, những tế bào này có thể liên kết và hình thành khối u, dẫn đến ung thư da.

Tia tử ngoại UVC

Tia UVC, kẻ hủy diệt số một, sở hữu năng lượng cao nhất, gây tổn thương nghiêm trọng cho da và mắt.

Tầng ozone, lá chắn bảo vệ Trái Đất khỏi tia cực tím (UV) có hại, đã giúp hạn chế gần như hoàn toàn sự tiếp xúc của tia UVC với mặt đất. Tuy nhiên, sự suy giảm của tầng ozone khiến bức xạ năng lượng cao của tia UVC có nguy cơ thâm nhập xuống bề mặt, gây ra những nguy cơ nghiêm trọng cho sức khỏe con người.

Chỉ số tia UV trên 3 là có hại cho sức khỏe, bạn nên bảo vệ da khi ra ngoài trời nắng.

Chỉ số tia cực tím (UV) là thước đo quốc tế về cường độ bức xạ cực tím từ Mặt Trời, được các Trung tâm Khí tượng thủy văn sử dụng để cảnh báo mức độ nguy hiểm của tia UV.

Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA),

• Chỉ số UV từ 0 đến 2 được coi là thấp, bạn có thể thoải mái vui chơi ngoài trời mà không cần lo lắng về tác hại của tia cực tím.
• Chỉ số UV từ 8 đến 10, bạn chỉ cần 25 phút để bị cháy nắng.
• Chỉ số UV từ 11 trở lên là cực kỳ nguy hiểm. Tiếp xúc ánh nắng mặt trời trong 15 phút mà không bảo vệ có thể gây tổn thương da nghiêm trọng, thậm chí bỏng mắt.

6Bảo vệ làn da khỏi tác hại của tia UV: Mẹo đơn giản, hiệu quả

Chống nắng là biện pháp hiệu quả nhất để bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV, theo khuyến cáo của các chuyên gia. Từ kem chống nắng đến mũ nón, áo chống nắng, việc lựa chọn và sử dụng đúng cách các phương pháp này đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe làn da.

Bôi kem chống nắng

Để bảo vệ làn da khỏi tác hại của tia UV, việc lựa chọn kem chống nắng phù hợp là điều cần thiết. Bên cạnh việc tìm kiếm sản phẩm phù hợp với loại da, bạn cũng nên chú ý đến chỉ số SPF và PA, hai yếu tố quan trọng giúp đánh giá khả năng chống nắng của sản phẩm.

SPF là chỉ số bảo vệ da khỏi tia UVB, chỉ số càng cao, khả năng bảo vệ càng mạnh. PA là chỉ số đánh giá khả năng chống nắng, càng nhiều dấu “+” thì khả năng chống tia UVA càng hiệu quả.

Chỉ số PA càng cao, khả năng bảo vệ da khỏi tia UVA càng tốt. Để bảo vệ da tối ưu, hãy lựa chọn sản phẩm có chỉ số PA+++ hoặc PA++++.

Dù bạn đang tận hưởng thời tiết mát mẻ hay làm việc trong nhà, việc sử dụng kem chống nắng vẫn là điều cần thiết để bảo vệ làn da khỏi tác hại của tia UV, bảo vệ da bạn khỏe mạnh và rạng rỡ.

Dùng viên uống chống nắng

Viên uống chống nắng là giải pháp bảo vệ da mới, được nhiều người ưa chuộng nhờ khả năng bổ sung chất chống oxy hóa, trung hòa gốc tự do, sửa chữa DNA bị tổn thương, ngăn ngừa ung thư da và chống lão hóa hiệu quả.

Bảo vệ làn da: Những bí quyết bạn nên biết

• Bổ sung dinh dưỡng hợp lý với các thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như cam quýt, trà xanh, cà rốt, ớt chuông đỏ… để bảo vệ cơ thể khỏi tác hại của gốc tự do.
• Bảo vệ bản thân khỏi tác hại của tia UV bằng cách sử dụng trang phục chống nắng chuyên dụng, kính râm chống tia UV và khẩu trang chống tia UV.
• Hãy tránh nắng gắt vào buổi trưa, từ 11 giờ đến 14 giờ.
• Giảm thiểu tiếp xúc với nguồn bức xạ nhân tạo, như ánh sáng từ màn hình điện thoại và máy tính, bằng cách sử dụng tấm phim cách nhiệt cho cửa kính phòng và ô tô.

Bác sĩ Lê Thị Thu Hằng, chuyên khoa I Da liễu, công tác tại Khoa Khám bệnh & Nội khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Tia UV ẩn chứa nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe, vì vậy việc trang bị kiến thức và biện pháp bảo vệ là vô cùng cần thiết. Bài viết này đã cung cấp những thông tin hữu ích về tia UV, giúp bạn hiểu rõ tác hại của nó và trang bị cho bản thân những cách thức phòng tránh hiệu quả, bảo vệ làn da và sức khỏe một cách toàn diện.